در دنیای امروز، جرایم سایبری به یک تهدید جدی برای افراد و سازمان‌ها تبدیل شده‌اند. یکی از خطرناک‌ترین و پیچیده‌ترین اشکال این جرایم، باج افزار است. این نوع بدافزار به طور خاص طراحی شده تا داده‌های قربانی را رمزگذاری کرده و در ازای دریافت مبلغی، کلید رمزگشایی را ارائه دهد.
در این مقاله به سوالاتی از قبیل «باج افزار چیست؟»، «چگونه کار می‌کند؟»، «معروف‌ترین انواع باج افزارها کدامند؟»، «روش‌های پیشگیری»، «مراحل حملات باج افزار موبایل» و «اقداماتی که باید در صورت آلوده شدن به باج افزار انجام دهیم» پاسخ خواهیم داد.
باج افزار چیست؟
باج افزار نوعی نرم‌افزار مخرب است که داده‌های قربانی را رمزگذاری کرده و در ازای ارائه کلید رمزگشایی، درخواست پول می‌کند. این فرآیند دسترسی به داده‌ها را برای قربانی غیرممکن می‌سازد و استفاده یا بازیابی اطلاعات بدون کلید رمزگشایی ممکن نیست. باج افزار می‌تواند از طریق روش‌هایی نظیر ایمیل‌های فیشینگ، وب‌سایت‌های مخرب و نرم‌افزارهای آلوده، سیستم‌ها را مورد حمله قرار دهد.
باج افزار چگونه کار می‌کند؟
باج افزار با سوءاستفاده از آسیب‌پذیری‌ها در نرم‌افزار یا سیستم‌عامل‌ها، به سیستم قربانی نفوذ می‌کند. پس از نفوذ، با استفاده از الگوریتم‌های رمزگذاری قوی، داده‌ها را رمزگذاری می‌کند. سپس به قربانی اطلاع می‌دهد که برای دسترسی مجدد به داده‌های خود باید مبلغی را پرداخت کند.
چند نمونه از معروف‌ترین باج افزارها
- GPCode (2004): یکی از اولین اشکال باج افزار که از طریق نرم‌افزارهای آلوده منتشر شد و با الگوریتم‌های رمزگذاری ضعیفی طراحی شده بود.
- WinLock (2014): این باج افزار سیستم‌های ویندوز را هدف قرار داده و از تکنیک‌های مهندسی اجتماعی برای فریب قربانیان استفاده می‌کرد.
- Reveton (2012): یکی از نخستین باج افزارهای مالی که کاربران را فریب می‌داد تا تصور کنند مرتکب جرمی شده‌اند.
- CryptoLocker (2013): به خاطر کارایی و درخواست‌های بالای باج، یکی از بدنام‌ترین انواع باج افزارها محسوب می‌شود.
- ScareMeNot و ScarePackage (2016): این دو نوع باج افزار به دستگاه‌های اندرویدی حمله می‌کردند و از تاکتیک‌های مهندسی اجتماعی برای فریب قربانیان استفاده می‌کردند.
روش‌های نفوذ باج افزارها
- ایمیل‌های فیشینگ: این ایمیل‌ها به نظر مشروع می‌رسند و شامل پیوست‌ها یا لینک‌های مخرب هستند.
- وب‌سایت‌های مخرب: وب‌سایت‌هایی که حاوی محتوای آلوده هستند، می‌توانند قربانیان را گرفتار کنند.
- نرم‌افزارهای آلوده: نرم‌افزارهای کرک‌شده یا مشکوک که بدافزار را در خود جای داده‌اند.
- آسیب‌پذیری‌های نرم‌افزاری: مهاجمان از نقاط ضعف در نرم‌افزارها بهره‌برداری می‌کنند.
- تبلیغات آلوده: تبلیغاتی که به وب‌سایت‌های آلوده هدایت می‌کنند.
- دانلودهای Drive-by: دانلود خودکار باج افزار بدون اطلاع کاربر.
اقدامات پیشگیرانه در برابر باج افزار
- به‌روزرسانی نرم‌افزار و سیستم‌عامل: استفاده از آخرین وصله‌ها و به‌روزرسانی‌های امنیتی.
- استفاده از رمزهای عبور قوی: انتخاب رمزهای عبوری که حدس زدن آنها دشوار باشد.
- تهیه نسخه پشتیبان منظم: ذخیره اطلاعات در فضای امن و جدا از سیستم اصلی.
- نصب نرم‌افزارهای آنتی‌ویروس و ضد بدافزار: این نرم‌افزارها می‌توانند باج افزارها را شناسایی و حذف کنند.
- احتیاط در باز کردن پیوست‌ها و کلیک کردن روی لینک‌ها: به ویژه در ایمیل‌های ناشناس.
- آموزش به کارکنان: آگاه کردن افراد از خطرات و بهترین شیوه‌های امنیتی.
اقدامات در صورت آلوده شدن به باج افزار
- ایزوله کردن دستگاه آلوده: قطع اتصال از شبکه‌ها و دستگاه‌های دیگر.
- گزارش حادثه: اطلاع به مقامات یا بخش IT.
- ثبت جزئیات: مستندسازی اطلاعات حمله.
- مشورت با کارشناسان امنیتی: جلب نظر متخصصان.
- بازیابی اطلاعات از نسخه پشتیبان: اگر نسخه پشتیبان موجود است.
- اجتناب از پرداخت باج: پرداخت مبلغ تضمینی برای بازیابی داده‌ها نیست.
- جمع‌آوری شواهد: مستندسازی حمله برای بررسی‌های آینده.
بهترین روش‌های حذف باج افزار
اگر سیستم شما به باج افزار آلوده شده است، مراحل زیر را دنبال کنید:
- ایزوله کردن دستگاه آلوده: قطع اتصال دستگاه به شبکه.
- تشخیص نوع باج افزار: شناسایی نوع باج افزار برای تسهیل حذف.
- حذف باج افزار: استفاده از ابزارهای ضد بدافزار یا کمک از متخصصان.
- بازیابی سیستم: بازیابی داده‌ها از نسخه‌های پشتیبان و بررسی سیستم برای اطمینان از پاک بودن.
به یاد داشته باشید، پیشگیری بهترین راه حل است. با آگاهی از تهدیدات و اقدامات احتیاطی می‌توانید از آسیب‌های باج افزار جلوگیری کنید.
