بیت‌کوین رمزارزی است که در دنیای فناوری سروصدای زیادی به‌پا کرده و به ترند تبدیل شده است. در این اینفوگرافیک، به فورک‌های بیت‌کوین نگاهی می‌اندازیم.
با گذشت یک دهه از زمان انتشار مقاله‌ی ساتوشی ناکاموتو و تولد بیت‌کوین، زیرشاخه‌ها یا فورک‌های مختلفی با تغییرات متعدد در ساختار اولین رمزارز متولد شده‌اند. این فورک‌ها ازنظر ساختار کلی شباهت‌های بسیاری به بلاک‌چین بیت‌کوین دارند؛ اما از نظر برخی جزئیات متفاوت هستند. درادامه، علاوه‌بر توضیح تفاوت‌های ساختاری و فنی فورک‌ها، انواع مختلف آن‌ها را معرفی خواهیم کرد.
فورک‌های بیت‌کوین
واژه‌ی فورک ممکن است معانی متفاوتی داشته باشد. درادامه، برخی از معانی متفاوت آن را تبیین می‌کنیم:
فورک کُدبیس: فورک کدبیس (Codebase) نسخه‌ای نرم‌افزاری همراه‌با تغییراتی در کد اصلی است. فورک‌های کدبیس بیت‌کوین می‌توانند کاملا با پروتکل بیت‌کوین سازگار باشند و فورک‌های غیرتعمدی بلاک‌چین یا حتی رمزارز کاملا جدید ایجاد کنند.
فورک بلاک‌چین: فورک بلاک‌چین هنگامی رخ می‌دهد که یک بلاک‌چین به دو نسخه از تاریخچه‌ی تراکنش تقسیم شود. این اتفاق می‌تواند دلایل گوناگونی داشته باشد. برایم مثال، منتظره یا غیرمنتظره باشد و بنا به شرایط، به خروجی‌های متفاوتی منجر شود؛ از یک بلاک تنها گرفته تا یک رمزارز کاملا جدید.
فورک سخت (هاردفورک): فورک سخت نوعی از تغییر پروتکل است که قوانین را حذف یا آزادانه‌تر می‌کند. اگر تمامی کاربران تغییر پروتکل را انجام دهند، فورک سخت به ایجاد فورک بلاک‌چین منجر نخواهد شد. برخی معتقدند درصورتی‌که تمام کاربران پروتکل را تغییر ندهند، دیگر فورک سخت نداریم؛ بلکه رمزارز جدید خواهیم داشت.
فورک نرم (سافت‌فورک): فورک نرم نوعی از تغییر پروتکل است که قوانین را سخت‌گیرانه‌تر می‌کند یا به آن‌ها می‌افزاید. فورک‌های نرم می‌توانند به فورک‌های بلاک‌چین منجر شوند؛ اما اعمال قدرت هش (Hash Power) زیاد هم‌گرایی تاریخچه‌ی تراکنش یکسان را تضمین می‌کند. فورک نرم فعال‌شده‌ی ماینر (MASF) را قدرت هش ایجاد می‌کند؛ در‌حالی‌که فورک نرم فعال‌شده‌ی کاربر (UASF) را خود او ایجاد می‌کند.
نواحی خاکستری
اگرچه عبارات متفاوت معانی کاملا متفاوت و واضحی دارند، مفهوم بیت‌کوین پیچیده است. تفاوت میان فورک نرم و فورک سخت همیشه مشخص نیست و گاهی اوقات اصلا نمی‌دانیم چه چیزی را باید تغییر در پروتکل در نظر بگیریم. تاکنون، میان متخصصان اختلافاتی بر سر دقت دسته‌بندی رویدادها وجود داشته و برخی اقدامات سیاسی نیز بر پیچیدگی این موضوع افزوده است.
راهنمای اینفوگرافیک
بیت‌کوین کور: در سال ۲۰۰۹، ساتوشی ناکاموتو بیت‌کوین را عرضه کرد و سپس این کدبیس «بیت‌کوین» نامیده شد (به‌طور دقیق‌تر «بیت‌کوین ۰.۱.۰» برای توزیع اول). نسل‌های بعدی دارای کدبیس یکسان با کدبیس ساتوشی ناکاموتو، بیت‌کوین کور نامیده شدند.
فورک‌های عادی بلاک‌چین: هنگامی‌که دو یا چند ماینر در آنِ واحد بلوک‌هایی معتبر پیدا کند، بلاک‌چین بیت‌کوین به دو فورک تقسیم می‌شود. طبق طراحی، به‌محض طولانی‌ترشدن یکی از فورک‌ها، فورک دیگر از بین خواهد رفت. از فورک رهاشده در این وضعیت با نام فورک یتیم‌شده (Orphaned) یاد می‌شود. این موضوع به‌طور عادی اتفاق می‌افتد.
اولین فورک نرم: اولین فورک نرم از بیت‌کوین قابلیت پروتکل را غیرفعال کرد، قابلیت OP_RETURN. این فورک نرم به‌طور فنی UASF محسوب می‌شود؛ اما در روزهای ابتدایی، این ساتوشی ناکاموتو بود که قوانین پروتکل را تعیین می‌کرد. این فورک نرم به فورک بلاک‌چین منجر نشد.
اولین فورک سخت: اولین فورک سخت بیت‌کوین احتمالا با اضافه‌شدن قابلیت OP_NOP به پروتکل بود که این مورد را هم ساتوشی ناکاموتو انجام داد. بر سر فورک سخت بودن این تغییر اتفاق‌نظر وجود ندارد. این تغییر نیز به ایجاد فورک بلاک‌چین منجر نشد.
فورک غیرتعمدی بلاک‌چین: فورک‌های غیرتعمدی بلاک‌چین زمانی ایجاد می‌شوند که قسمت‌های مختلف شبکه‌ی بیت‌کوین تاریخچه‌های متفاوتی از تراکنش‌ها ببینند و این وضعیت به‌طور خودکار حل نشود. این نوع از فورک‌های بلاک‌چین معمولا به‌دلیل باگ‌های نرم‌افزاری یا سایر مشکلات فنی روی می‌دهد و از بزرگ‌ترین خرابی‌های کوتاه‌مدت بیت‌کوین محسوب می‌شوند. خوشبختانه این موضوع تنها دو‌سه بار در تاریخ بیت‌کوین اتفاق می‌افتد و هربار با همکاری اجتماع کاربران بدون آسیب حل شده است.
بیت‌کوین ناتس: بیت‌کوین ناتس نمونه‌ای از فورک کدبیس از بیت‌کوین کور است. بیت‌کوین ناتس به‌گونه‌ای طراحی شده تا با بیت‌کوین کور منطبق بماند و فقط قابلیت‌های متفاوتی ارائه دهد.
لیب‌بیت‌کوین: لیب‌بیت‌کوین نمونه‌ای از پیاده‌سازی مجدد و کامل پروتکل بیت‌کوین روی دیتابیسی متفاوت است. لیب‌بیت‌کوین فورک کدبیسی از بیت‌کوین کور نبوده؛ اما به‌گونه‌ای طراحی شده تا با بیت‌کوین کور سازگار باقی بماند.
اولین فورک نرم از سوی ماینر: با وجود آنکه MASFهای بعدی از قدرت هش بیشتری بهره بردند، تغییر P2SH نخستین MASF بیت‌کوین به‌شمار می‌رود. این MASF به ایجاد فورک بلاک‌چین منجر نشد.
کلاینت BIP148: این فورک هم نمونه‌ای دیگر از فورک کدبیس از بیت‌کوین کور است. در این فورک، تغییراتی اعمال شد تا با UASF تغییرات پروتکل SegWit2X فعال شود. این فورک ممکن است با بیت‌کوین کور و سایر کلاینت‌های بیت‌کوین ناسازگار شود.
بیت‌کوین ABC: بیت‌کوین ABC یکی دیگر از فورک‌های کدبیس بین کوین کور محسوب می‌شود. بیت‌کوین ABC به‌گونه‌ای تغییر کرده تا با اطمینان با بیت‌کوین کور و سایر کلاینت‌های بیت‌کوین در زمانی خاص ناسازگار باشد.
بیت‌کوین کش: در اول اوت ۲۰۱۷، بیت‌کوین ABC با بیت‌کوین کور و سایر کلاینت‌های بیت‌کوین ناسازگار شد. به‌همین‌دلیل، رمزارز جدیدی با نام بیت‌کوین کش خلق شد. بیت‌کوین کش هم‌اکنون شامل چندین کلاینت می‌شود که این موضوع در اینفوگرافیک نشان داده نشده است).
BTC1: فورک کدبیسی از بیت‌کوین کور است که مانند بیت‌کوین ABC به‌گونه‌ای تغییر کرده تا با بیت‌کوین کور و سایر کلاینت‌ها ناسازگار باشد. BTC1 برای پیاده‌سازی پروتکل جدید بیت‌کوین (Segwit2x) طراحی شده است. به زبان دیگر، هدف این فورک استفاده‌ی تمامی کاربران از این پروتکل به‌جای پروتکل فعلی بیت‌کوین است).
نخستین فورک نرم از سوی کاربر: اگر کلاینت BIP148 پشتیبانی کافی دریافت نمی‌کرد، هم‌اکنون از بیت‌کوین به‌عنوان رمزارزی مستقل و جدید جدا شده بود. بااین‌حال، به‌دلیل تغییر سیستم تعداد مقبولی از ماینرها، این کلاینت با سایر کلاینت‌های بیت‌کوین سازگار ماند. بسیاری این تغییر پروتکل را به‌عنوان اولین UASF واقعی می‌شناسند؛ فورک نرمی که نه از سوی توسعه‌دهندگان، بلکه از دل کاربران بیرون آمد.
بیت‌کوین کلشیک: توزیع جدیدی از بیت‌کوین ABC طراحی شد که هدفش تبدیل به فورک سخت از پروتکل بیت‌کوین کش بود. بیشتر کاربران بیت‌کوین کش این تغییر را پذیرفتند و نام بیت‌کوین کلشیک را برای آن برگزیدند.
بیت‌کوین کور اس‌کیو (Bitcoin Core Sq): در اوایل ۲۰۱۸، اکثر کاربران بیت‌کوین کلشیک فورک کدبیس جدیدی از کلاینت بیت‌کوین کلشیک را پذیرفتند. این فورک جدید بیت‌کوین Core Sq نام دارد و با کلاینت‌های موجود بیت‌کوین کلشیک ناسازگار است. بیت‌کوین کلشیک در‌حال‌حاضر کاملا رهاشده محسوب می‌شود.
شکست Segwit2x: به‌دلایلی کاربران از BTC1 استقبال نکردند و ناکامی این فورک در تغییر پروتکل بیت‌کوین از دلایل اصلی شکست آن به‌شمار می‌رود.
بیت‌کوین گلد و دایمند و بسیاری از ارزهای فورکی دیگر: پس از موفقیت نسبی بیت‌کوین ABC در خلق بیت‌کوین کش ازطریق فورک بلاک‌چین، ارزهای بسیار دیگری نیز با فورک‌شدن از بیت‌کوین خلق شدند. این ارزها برخلاف بیت‌کوین کش، فورک بلاک‌چین برای عرضه‌ی رمزارز جدید را مناسب دانستند.
بیت‌کوین SV: بیت‌کوین نسخه‌ی ساتوشی (Satoshi Version – SV) فورک کدبیسی از بیت‌کوین ABC است؛ اما به‌گونه‌ای تغییر کرده تا با پروتکل بیت‌کوین کش ناسازگار باشد.
جدایی بیت‌کوین ABC و بیت‌کوین SV: در سال ۲۰۱۸، پس از اختلاف‌نظر میان کاربران بیت‌کوین کش، بیت ABC و بیت‌کوین SV هر دو از پروتکل موجود بیت‌کوین کش جدا شدند. فورک جداشده بیت‌کوین ABC هم‌اکنون با نام بیت‌کوین کش ABC شناخته می‌شود.
بیت‌کوین دارک (Bitcoin Dark): بیت‌کوین دارک فورک کدبیسی از بیت‌کوین کور است. این فورک مانند لایت‌کوین (Litecoin) و بسیاری از فورک‌های دیگر به‌گونه‌ای طراحی شد تا کاملا با پروتکل بیت‌کوین ناسازگار باشد؛ ازاین‌رو، رمزارزی کاملا جدید است. امروزه بیت‌کوین دارک دیگر استفاده نمی‌شود و ترک شده است.
