هوش مصنوعی و فضای سایبری جزو ۱۰ ریسک مهم دنیا

ضرورت یکپارچه‌سازی داده‌ها و حکمرانی آن برای هوشمندسازی کشور

عضو هیأت علمی دانشکده علوم مهندسی دانشگاه تهران با تأکید بر اهمیت یکپارچه‌سازی داده‌ها و ضرورت حفظ و نگهداری مناسب آن‌ها، به تبادل داده‌ها میان کشورها به‌عنوان عامل کلیدی در فرایند هوشمندسازی اشاره کرد و گفت: اتحادیه اروپا در این راستا قانونی را وضع کرده است که طبق آن، شرکت‌ها برای استفاده از داده‌های شخصی افراد باید مجوز کتبی دریافت کنند. این قانون همچنین از شرکت‌ها می‌خواهد که تضمین دهند داده‌ها را به‌خوبی محافظت می‌کنند و برای تخلفات جریمه‌های سنگینی، حداقل ۲۰ میلیون یورویی در نظر گرفته شده است.

دکتر علی کمندی، دبیر علمی کنفرانس ملی حکمرانی داده و هوش مصنوعی که از ۱۱ دی‌ماه در دانشگاه تهران برگزار می‌شود، با اشاره به تجربه ورشکستگی یکی از شرکت‌های آمریکایی و حمایت‌های دولت از این شرکت، توضیح داد: دولت آمریکا علاوه بر توجه به سودآوری شرکت‌ها، به دنبال روشی برای اطمینان از فعالیت صحیح شرکت‌ها بود. بنابراین قانونی به تصویب رسید که مفهوم «حاکمیت شرکتی» را معرفی کرد تا شرکت‌ها در چارچوب ضوابط مشخص فعالیت کنند.

وی ادامه داد: مفهوم «حاکمیت شرکتی» در ایران نیز رواج یافته و باعث ایجاد سازوکارهایی در شرکت‌ها برای مدیریت ریسک‌ها و حسابرسی‌ها شده است. اما به‌تدریج مشخص شد که حلقه مفقوده‌ای در این سیستم وجود دارد.

کمندی این حلقه مفقوده را «داده» دانست و گفت: ریسک‌های سازمان‌ها و شرکت‌ها زمانی کاهش می‌یابد که داده‌های درست در اختیار حسابرسان قرار گیرد. بدون داده‌های معتبر، حسابرسان نمی‌توانند به درستی عمل کنند و در بسیاری از موارد نیز ممکن است فریب بخورند. به همین دلیل، مفهوم «حکمرانی داده» به‌عنوان حلقه گم‌شده به میان آمد که در کنار حاکمیت شرکتی باید قرار گیرد.

وی افزود: در واقع، حکمرانی داده و مدیریت داده دو مقوله مجزا هستند که هر یک در فرآیندهای مختلف به کار می‌آیند. حکمرانی داده به ارزیابی، هدایت و پایش داده‌ها پرداخته و مدیریت داده به برنامه‌ریزی، سیاست‌گذاری، اجرا و پایش عملیات مربوط به داده‌ها می‌پردازد. این دو مفهوم در کنار یکدیگر باید مکمل هم عمل کنند تا فرآیندهای شرکت‌ها به درستی اجرا شوند.

این استاد دانشگاه تهران به گزارش جهانی ۱۰ ریسک نوظهور اشاره کرد و گفت: این گزارش، که با همکاری بیش از ۱۰ هزار متخصص تهیه شده، هر سال ریسک‌های نوظهور شرکت‌ها را طبقه‌بندی می‌کند. طبق آخرین گزارش، دو مورد از ۱۰ ریسک اصلی مربوط به داده‌ها هستند: ریسک‌های سایبری و هوش مصنوعی و بیگ دیتا.

وی با اشاره به نیاز به قوانین دقیق‌تر در حوزه حکمرانی داده افزود: اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۷ قانونی را اجرایی کرد که بر اساس آن، اگر شرکتی بخواهد از داده‌های شخصی افراد استفاده کند، باید از آن‌ها مجوز بگیرد و تضمین کند که داده‌ها را به‌خوبی محافظت خواهد کرد. این قانون جریمه‌های سنگینی برای شرکت‌های خاطی در نظر گرفته است که حداقل ۲۰ میلیون یورو برای تخلف در نظر گرفته شده و بسته به درآمد شرکت‌ها، این مبلغ می‌تواند بیشتر شود.

کمندی تأکید کرد: تصویب این قانون باعث نگرانی شرکت‌های بزرگ دنیا از جمله گوگل و فیس‌بوک شد که برای جلوگیری از جریمه، پایگاه داده‌های خود را به‌سرعت به‌روزرسانی کردند. این قانون به‌ویژه بر حفاظت از داده‌های شهروندان اروپایی تأکید دارد و حتی اگر شرکت‌ها خارج از اروپا فعالیت کنند، باید این قوانین را رعایت کنند.

وی افزود: اتحادیه اروپا در زمینه هوش مصنوعی نیز قوانین خاص خود را وضع کرده و ریسک‌های کلیدی را شناسایی کرده است. بر اساس این قوانین، شرکت‌ها باید حد و مرزهای فعالیت خود را در حوزه هوش مصنوعی بشناسند و از آن‌ها پیروی کنند.

کمندی همچنین به استانداردهای مدیریت داده اشاره کرد و گفت: یکی از استانداردهای مهم، استاندارد انجمن بین‌المللی مدیریت داده است که شامل ۱۰ بخش اصلی است. از جمله این بخش‌ها می‌توان به معماری داده، مدل‌سازی داده و یکپارچه‌سازی داده اشاره کرد. در کشور ما، مشکل اصلی یکپارچه‌سازی داده‌ها است. به‌رغم تلاش‌ها برای حل این مشکل، کیفیت داده‌ها هنوز در سطح پایینی قرار دارد و نمی‌توان با داده‌های بی‌کیفیت سیستم‌های هوشمند ساخت.

وی با انتقاد از بی‌توجهی به اهمیت حکمرانی داده و یکپارچه‌سازی آن، خاطرنشان کرد: بسیاری از دستگاه‌ها در این زمینه بی‌توجهی می‌کنند و این مسئله در کنفرانس‌ها و گردهمایی‌ها هم مشهود است. به‌عنوان نمونه، برخی دستگاه‌ها در این کنفرانس حاضر نیستند، در حالی که نیاز است همه نهادها در این زمینه همکاری کنند.

کمندی در ادامه به اهمیت همکاری‌های بین‌المللی در حوزه یکپارچه‌سازی داده‌ها اشاره کرد و گفت: در حالی که ما در داخل کشور با مشکل تبادل داده‌ها میان سازمان‌ها مواجه‌ایم، در دنیا همکاری‌های خوبی در این زمینه شکل گرفته است. به‌عنوان مثال، کشورهای آسیای جنوب‌شرقی مانند اعضای «آسه‌آن» در زمینه تبادل داده‌ها موفق عمل کرده‌اند.

وی افزود: برای ارتقاء کیفیت داده‌ها، باید به داده‌های کشورهای دیگر دسترسی داشته باشیم. برای مثال، در زمینه فرار مالیاتی، دسترسی به داده‌های کشورهای همسایه مانند امارات و ترکیه می‌تواند به شناسایی و پیگیری بهتر افراد کمک کند.

دبیر علمی کنفرانس حکمرانی داده با اشاره به برنامه استراتژیک داده آمریکا گفت: این سند شامل ۱۴ اقدام کلیدی است که در مدت یک سال اجرا می‌شود و بسیاری از این اقدامات اگر بخواهد در ایران پیاده‌سازی شود، زمان زیادی می‌طلبد. کشورهای اطراف ایران مانند ترکیه و کشورهای حاشیه خلیج فارس در زمینه حکمرانی داده و هوش مصنوعی اقدامات خوبی انجام داده‌اند.

وی در پایان تأکید کرد: اجرای سند حکمرانی داده ترکیه می‌تواند تحول بزرگی در کشور ایجاد کند و اگر این سند در ایران هم اجرا شود، می‌توان شاهد پیشرفت‌های قابل توجهی در زمینه حکمرانی داده و هوش مصنوعی بود.

منبع ایسنا